Unha investigación sociolóxica desenvolta polo CDR Portas Abertas puxo sobre a mesa unha crúa realidade que vai máis aló de incidentes puntuais: o racismo estrutural non é un fenómeno exclusivo das grandes urbes, senón que se manifesta de forma arraigada e transversal nas poboacións rurais da Comarca de Verín.

A investigación, titulada “Racismo estrutural no ámbito rural: unha análise sociolóxica das súas dinámicas e consecuencias”, forma parte dun programa de ámbito estatal levado a cabo por COCEDER en seis comarcas rurais con CDRs asociados e está financiado polo Ministerio de Dereitos Sociais e Axenda 2030, dentro dos programas de interese social, con cargo á asignación tributaria do 0,7% do IRPF.

Para tecer este retrato detallado, a investigación apoiouse nos testemuños directos de quen vive esta realidade. Ao longo de seis meses, leváronse a cabo entrevistas con profesionais do ámbito docente, servizos sociais, ámbito hospitalario e avogacía.

Tamén se crearon grupos de discusión con mulleres migrantes con menos dun ano de residencia na comarca e con mozos e mozas migrantes menores de 30 anos, así como entrevistas en profundidade a persoas racializadas con traxectorias migratorias significativas.

Múltiples barreiras en emprego, vivenda e educación

As conclusións son claras: o racismo non se limita a actitudes illadas, senón que está incrustado nos sistemas e nas institucións locais. Os testemuños recollidos documentan barreiras e prácticas que reproducen desigualdades e vulneran dereitos básicos en distintos ámbitos da vida comunitaria.

A precariedade laboral destaca como un dos patróns que afectan desproporcionadamente á poboación migrante. A falta de contratos, as xornadas excesivas e os malos tratos psicolóxicos son a norma, non a excepción. Obsérvase unha especial vulnerabilidade nas mulleres migrantes que traballan no sector dos coidados, con empregos de baixa protección e alto risco de abusos.

O estudo destaca tamén o difícil acceso a unha vivenda digna para as persoas migrantes, quen a miúdo terminan en aloxamentos en mal estado ou en zonas periféricas, enfrontándose ao rexeitamento de caseiros e arrendadores.

Nos colexios, detéctase un «racismo velado». A investigación sinala que existe unha segregación silenciosa, onde a presión social e os estigmas levan á poboación local a evitar centros escolares cunha alta porcentaxe de nenos e nenas migrantes. Isto prexudica o dereito a unha educación inclusiva.

A paradoxa da emigración galega

O estudo subliña unha contradición histórica: mentres Galicia foi no pasado un territorio de emigración masiva, hoxe percíbese un rexeitamento cara ás novas persoas migrantes. Profesionais consultados atribúen esta actitude ao «medo ao descoñecido» ou á «ignorancia», suxerindo que hai un prexuízo subxacente que opera na necesidade de identificarse cun grupo “superior”.

Mulleres migrantes: dobre vulnerabilidade

As conclusións tamén poñen de manifesto unha discriminación que afecta con maior crueza ás mulleres novas, en particular ás latinoamericanas e musulmás. As primeiras denuncian ser vítimas de sexualización e ser asumidas como traballadoras sexuais, mentres que as segundas se enfrontan á islamofobia e á esixencia de quitarse o veo como condición para conseguir un emprego.

Ante este panorama, a investigación destaca o papel crucial das redes comunitarias femininas. Estas redes, a miúdo informais, actúan como un mecanismo de protección e resistencia, ofrecendo información sobre emprego e vivenda, así como apoio emocional fronte a un sistema que as illa.

Unha chamada á acción

O informe conclúe cunha reivindicación urxente das políticas públicas integrais. Para abordar o problema, necesítase unha resposta conxunta que inclúa inspección laboral, medidas contra a discriminación na vivenda, transparencia administrativa e un maior apoio ás organizacións que traballan coa poboación migrante. «Ignorar a natureza estrutural do racismo», -advirte-, «non fai máis que perpetuar desigualdades que prexudican a cohesión de toda a comunidade».